Historia

Jest taka legenda, mówiąca o tym, że gdy Kołobrzeg był już znaną miejscowością uzdrowiskową, do odwiedzających go przybyszy doszły słuchy, jakoby w położonej niedaleko wiosce znajdowała się uzdrowicielka o niesamowitych zdolnościach leczniczych. Ludzie zafascynowani tymi plotkami i zapewne trapieni przez liczne choroby, wyruszali na poszukiwania znachorki, mając nadzieję, że przyniesie im ona ulgę w bólach. Legenda nie mówi o tym, czy ją znaleźli, ale stwierdza, że zauroczeni przepięknym krajobrazem, ciszą  i spokojem owej nadmorskiej wsi, na wypoczynek w kolejnych latach przybywali właśnie do tego miejsca, a nie jak wcześniej do Kołobrzegu. Według legendy tym miejscem było Ustronie Morskie i tak właśnie rozpoczęła się turystyczna historia tej wsi.

To jest tylko legenda i nie sposób stwierdzić ile w niej prawdy. Prawdą jest natomiast, że historyczne Ustronie Morskie powstało w XIII wieku jako efekt kolonizacji niemieckiej popieranej przez biskupów Księstwa Kamieńskiego. Pierwotnie miejscowość znana była pod nazwą Henkenhagen.

 Wieś powstała opodal morza na polanie pierwotnej puszczy należącej do Kołobrzegu i od jego nazwy zwanej Lasem Kołobrzeskim. W związku z rozwojem osadnictwa puszczę szybko karczowano. W średniowieczu na tym terenie istniały obok siebie osady rodzimej ludności słowiańskiej i osadu kolonistów, więc germanizacja postępowała.

Ustronie Morskie aż do XIX wieku miało charakter rolniczo-rybacki. Często zmieniało właścicieli a momentami było ich nawet kilku równocześnie. Ta nadmorska wieś, w dużym stopniu uzależniona od kaprysów żywiołu, przez wiele lat postrzega była jako wieś uboga, trochę zacofana i położona na bezdrożach. Obecna droga Kołobrzeg-Koszalin powstała dopiero w 1864 roku. Wozy konne do Kołobrzegu i innych nadmorskich miejscowości dawniej jeździły plażą, tuż przy samej wodzie, ponieważ na lądzie przeszkodę stanowiły bagienne odcinki lasu. Do XIX wieku ludzie na co dzień mówili tu własnym dialektem różniącym się znaczenie od języka ogólnoniemieckiego. Nie było tu własnego kościoła a część młodzieży emigrowała do Kołobrzegu gdzie znajdowała pracę na statkach handlowych.

Przez wieki mieszkańcy Ustronia żyli w jej cieniu twierdzy Kołobrzeg. W czasie wojen, kiedy twierdza była oblegana, w okolicznych wsiach kwaterowali żołnierze, a mieszkańcy byli narażeni na uciążliwości. Gdy podczas oblężenia twierdzy przez wojska napoleońskie w obozie polskim wybuchła epidemia malarii w Ustroniu wybudowano studnię z której beczkowozem przewożono wodę do obozu. Studnia ta wraz z żurawiem znajdowała się na środku wsi i służyła mieszkańcom przez ponad sto lat. Ze względu na bezpieczeństwo zasypano ją na początku XX wieku. Do końca czasów niemieckich to miejsce nazywano „Przy nowej studni” (w miejscowym dialekcie „Biem niege Sod”).

Kiedy twierdzę zlikwidowano w 1872 roku Kołobrzeg stał się znanym uzdrowiskiem morskim. Moda na wyjazdy latem nad morze była już bardzo popularna. Część gości z dużych miast, przede wszystkim z Berlina, zaczęła zaglądać także do małych rybackich wsi, odkrywając tam sielską idylliczną atmosferę. Wśród tzw. Wsi letniskowych powiatu kołobrzeskiego Ustronie Morskie pełniło wiodącą rolę.

Wiek XIX otworzył przed niemieckimi miejscowościami szanse wielkich przemian. Niosły je ze sobą nowe odkrycia, również w medycynie i lecznictwie balneologicznym. Uznano wtedy powszechnie, że gwarantem poprawy zdrowia i dobrego samopoczucia są kąpiele morskie, solankowe i borowinowe, a także ruch i wypoczynek na słonecznych plażach.

W nadbałtyckim pasie Zachodniego Wybrzeża powstały sławne później wielkie kurorty. Niedawne wsie rolniczo-rybackie stały się teraz osadami letniskowo- wypoczynkowymi. Podglądając znane już kąpieliska szybko przystosowały się do nowych wymagań stawianych kurortom. Powstały wtedy pierwsze zakłady kąpielowe, pensjonaty, hotele, a w domach dotychczasowych rolników i rybaków przygotowano pokoje do wynajęcia.

Wszystko to działo się w końcu XIX wieku, kiedy zaczynał się postęp w komunikacji drogowej, kolejowej, pocztowej, telefonicznej.

Ustronie Morskie zmieniało się powoli w letnisko. Warunki pobytu pierwszych gości były jeszcze prymitywne, dojazdy uciążliwe, a plaże pozbawione strzeżonych kąpielisk. Szybszy rozwój nastąpił dopiero po otwarciu linii kolejowej łączącej Koszalin z Kołobrzegiem (1899 rok) która przebiegała przez Ustronie Morskie. Teraz poprzez Szczecin można było dojechać dogodnie z Berlina i z głębi Niemiec nad morze. Od tego czasu coraz więcej gości odwiedzało tworzący się kurort. W roku 1899 było ich 360, a już w roku 1905 prawie 1200. Powstał wtedy Zarząd Kąpieliska czuwający nad jego rozwojem.

Rok 1905 przeszedł również do historii jako rok powstania gminy i połączenia – za sprawą dekretu cesarskiego i woli mieszkańców – trzech leżących obok siebie osad w jeden organizm administracyjny. Tym samym jeszcze niedawno mała wioska rozszerzyła swoje terytorium i stała się siedzibą gminy.

W tym czasie zbudowano willowe pensjonaty, dom kuracyjny z łazienkami i produkcją filtrowanej wody morskiej, Pałac Nadbrzeżny, park nadmorski, molo z przystanią łodzi wycieczkowych oraz promenadę wydmową. Wytyczono również strzeżone kąpielisko, ułożono nawierzchnię dróg i ulic, wzmocniono wybrzeże otaczając ochroną wydmy i plaże.  

W marcu 1945 roku nadmorski kurort zajęły wojska sowieckie. Życie polskie w Ustroniu Morskim zaczęło się 6 czerwca 1945 roku. Radziecki komendant przekazał władzę polskiemu wójtowi Jerzemu Klimaszewskiemu. Ludność niemiecką wysiedlono, zaczęli przybywać polscy osiedleńcy. Henkenhagen nazwano Ustroniem Nadmorskim, później przekształconym na Ustronie Morskie. Na początku 1946 roku rozpoczął tu działalność Państwowy Zarząd Uzdrowisk. 15 czerwca otwarto pierwszy sezon. Obok plaży i spacerów oferowano jeszcze atrakcyjne ciepłe kąpiele morskie. Ukazał się pierwszy informator o siedmiu czynnych miejscowościach uzdrowiskowych od Darłowa do Międzyzdrojów. Obok kuracjuszy indywidualnych w tym sezonie były także dwa turnusy dzieci z Warszawy.

Zakres usług systematycznie się rozszerzał. W 1947 roku zakład uzdrowiskowy w Ustroniu Morskim zaczął produkować środek kosmetyczny do pielęgnacji twarzy z naturalnych surowców o nazwie Vitoderma. Od 1954 roku sprzedawano tu mączkę z muszelek morskich wykorzystywaną w leczeniu chorób żołądkowych. Z biegiem czasu zaczęły powstawać zakładowe ośrodki wypoczynkowe czy sanatoria. Od listopada 1976 roku Ustronie zostało objęte przepisami ustawy uzdrowiskowej.

Dziś Ustronie Morskie to znana miejscowość wypoczynkowa, której liczba przyjezdnych gości w kulminacyjnym punkcie sezonu letniego sięga osiemdziesięciu tysięcy. Miasteczko to rozciągające się na kilka kilometrów pomiędzy Kołobrzegiem a Koszalinem nie mogło nie przekształcić się z osady rolniczo-rybackiej w wypoczynkową. Ewolucja ta była naturalną rzeczą wynikającą z położenia geograficznego i postępu w rozwoju turystyki. Ustronie Morskie ma rozbudowaną ofertę gastronomiczną, hotelarską i rekreacyjną. Ustronie Morskie jest tak chętnie odwiedzane, ponieważ w przeciwieństwie do np. Mielna czy Kołobrzegu dalej zachowało swój swojski klimat i mimo ogromnej popularności można w nim zaznać ciszy, spokoju i relaksu w letnim sezonie urlopowym.

Położenie

Według podziału fizjograficznego Ustronie Morskie znajduje się w obrębie jednostek:

Niż Środkowoeuropejski => Pobrzeże Południowobałtyckie => Pobrzeże Koszalińskie=> Wybrzeże Słowińskie => Równina Białogardzka.

Gmina Ustronie Morskie położona jest jednocześnie w środkowo północnej części województwa zachodniopomorskiego nad Zatoką Pomorską, nad 10 kilometrowym odcinkiem wybrzeża Bałtyku. Przez Ustronie Morskie przebiega droga krajowa nr 11 i leży ono 30 kilometrów od Koszalina i 13 od Kołobrzegu. Krajobraz gminy tworzy pagórkowata równina z dużymi obszarami lasów, łąk i urodzajnych gleb.

Geomorfologia i rzeźba terenu

Ustronie Morskie znajduje się na terenach objętych zlodowaceniem północnopolskim. Po ustąpieniu lądolodu we wszystkich obniżeniach terenowych nie mających odpływu lub mający ograniczony odpływ osadzały się torfy, muły, mady i piaski. W zagłębieniach terenowych gromadziły się utwory pochodzenia organicznego dając początek torfowiskom. Powstałe w wyniku topnienia lodu ogromne ilości wody spływały w kierunku ogólnego pochylenia terenu czyli na północ. Na terenie Gminy Ustronie Morskie wyróżnia się takie formy geomorfologiczne:

1. brzeg morski (klif i mierzeja),
2. wysoczyzna morenowa (składająca się z kilu poziomów które na dłuższym odcinku brzegu morskiego docierają do brzegu tworząc klif),
3. duże obniżenie w pradolinie między Wieniatowem, Ustroniem Morskim, Sianożętami i Bagiczem,
4. oczka wodne, zagłębienia bezodpływowe, nieduże doliny strumieni.

Rzeźba terenu Gminy Ustronie Morskie jest bardzo urozmaicona. Najniżej jest oczywiście położony brzeg morski, składający się z plaży i klifu bądź wydmy. Plaża podlega ciągłym procesom erozji i akumulacji. W ostatnich latach niestety przeważa erozja.

Klimat

Gmina znajduje się w obrębie strefy klimatu bałtyckiego, który jest kształtowany przez Morze Bałtyckie. Działalność morza jest tu bardzo silnie odczuwalna między innymi z powodu zjawiska aerozolu morskiego, czyli mgły stanowiącej mieszaninę mikrokropel wody morskiej ze śladowymi ilościami pierwiastków oraz związków chemicznych. Średnia roczna temperatura Ustronia Morskiego oscyluje w okolicy 7-8 stopni Celsjusza. Najcieplejszymi miesiącami jest są lipiec i sierpień, na te miesiące przypada też paradoksalnie największa ilość opadów. Średnie roczne opady wahają się w okolicy 550-650mm. Najmniej opadów występuje w lutym i marcu. Dni o najmniejszym zachmurzeniu pojawiają się najczęściej w maju, czerwcu i wrześniu. Pokrywa śnieżna na terenie Gminy Ustronie Morskie utrzymuje się średnio przez 35-45 dni w roku, co w stosunku do reszty kraju jest wartością zaniżoną. Na tym obszarze notuje się tu dużo dni z odwilżą, a okres bezprzymrozkowy jest długi. Występuje tu też wysoka wietrzność – zaledwie 3% dni w roku jest bezwietrzna. Głównie wieją tu wiatry od morza lub wzdłuż wybrzeża. Ciekawym jest też fakt występowania na terenie gminy bryzy morskiej nasilającej się w momentach silnego nasłonecznienia które charakteryzuje się tym że do południa wiatry wieją z lądu do morza, natomiast po południu z morza do lądu).

Przyroda

Na terenie Gminy Ustronie Morskie występują obszary chronionego krajobrazu Natura 2000: Trzebiatowsko-Kołobrzeski Pas Nadmorski oraz Zatoka Pomorska. Wiąże się to z koniecznością ochrony obszarów unikatowych siedlisk. Na tym obszarze rośnie wiele roślin objętych ochroną, takich jak m.in. orlik pospolity, storczyk krwisty, wiciokrzew pomorski, wrzosiec bagienny i wiele, wiele innych. Część roślin wiąże się z obecnością klifów, inne są charakterystyczne dla torfowisk.

28% powierzchni gminy stanowią lasy, głównie jest to Las Kołobrzeski i Las Łasiński. Bardzo interesujące jest też płat buczyny znajdujący się na terenach dochodzących do brzegu w rejonie przystani rybackiej. Na rosnących tam bukach można podziwiać dobrze widoczne skręcenia drzew – efekt ich przystosowywania się do silnych wiatrów.

Gmina Ustronie Morskie jest również terenem życia wielu zwierząt. Oprócz licznych gatunków ryb, płazów i gadów, możemy tu także wyróżnić około 84 gatunków ptaków  (w tym te najcenniejsze, takie jak kania ruda i błotniak łąkowy)i ponad 20 gatunków ssaków (w tym m.in. borsuk, jeleń czy jeż).

Okolica

W odległości 13 km od Ustronia Morskiego znajduje się Kołobrzeg, miasto położone nad rzeką Parsętą, przy jej ujściu do Bałtyku. Morski port handlowy i pasażerski, z którego odbywają się także rejsy wycieczkowe. Jest to znane, renomowane i największe uzdrowisko na polskim wybrzeżu, ze wspaniałym mikroklimatem, długa piaszczystą plażą, oraz możliwością zażywania kąpieli morskich i słonecznych.

Latarnia morska w Kołobrzegu

Kołobrzeg jest miastem o ponad tysiącletniej tradycji. Początki grodu kołobrzeskiego sięgają okresu średniowiecznego. Badania archeologiczne wykazały, iż miasto powstało w IX wieku. Kołobrzeg jako uzdrowisko zaczęło się rozwijać na początku pierwszej połowy XIX. Kołobrzeg jest miastem atrakcyjnym o każdej porze roku. Zachowało się w nim wiele interesujących zabytków, odbywa się tu wiele ciekawych imprez kulturalnych i sportowych.

Do miejsc szczególnie wartych zobaczenia należy między innymi 220 metrowe betonowe molo powstałe w 1973 roku, z którego można podziwiać zachody słońca. U ujścia Parsęty usytuowany jest port pasażersko – handlowy, w którym można zwiedzać okręt Marynarki Wojennej. Z molo do portu można przejść piękna promenadą. W porcie znajduje się także mierząca 26 metrów latarnia morska. Z latarni, na którą oczywiście można wejść, rozciąga się piękny widok na morze, plażę, port i park zdrojowy. Do najciekawszych zabytków Kołobrzegu należy Bazylika p.n. Wniebowzięcia NMP, której budowa rozpoczęła się na początku XIV wieku, baszta prochowa, ratusz. W starym mieście oprócz wielu uroczych kawiarenek znajduje się Muzeum Oręża Polskiego.