Oto praca naukowa dwóch członkiń Studenckiego Koło Naukowego Geografów Uniwersytetu Śląskiego, która bezpośrednio dotyczy, interesujący naszych gości, kwestii.
WSTĘP
Ścieżkę dydaktyczną można zdefiniować jako wytyczoną, oznakowaną trasę w środowisku przyrodniczym, umożliwiającą zdobywanie wiedzy i umiejętności samodzielnie lub z przewodnikiem. Ścieżki służą kształceniu społeczeństwa, zarówno dzieci, młodzieży jak i dorosłych oraz umożliwiają poznawanie rzeczywistości w bezpośrednim kontakcie z nią. Terenowe ścieżki dydaktyczne maja wiele zalet, miedzy innymi zapewniają aktywny wypoczynek na łonie przyrody, pozwalają na pogłębianie bogactwa własnego regionu, weryfikują i pogłębiają wiedzę przyrodniczą i ogólną ułatwiają przekazywanie wiadomości z wielu dyscyplin, dają możliwość propagowania ochrony środowiska i wychowywania młodzieży szkolnej. Posługując się tą definicją, autorki stworzyły dwie trasy dydaktyczne dedykowane rodzinom z dziećmi.
POŁOŻENIE I PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY
Gmina Ustronie Morskie usytuowana jest w północno-środkowej części województwa zachodniopomorskiego, jest gminą wiejską znajdującą się w powiecie kołobrzeskim. Północna granica gminy przebiega wybrzeżem Morza Bałtyckiego. Od zachodu graniczy z miastem Kołobrzeg oraz gminą wiejską Kołobrzeg. Swoim zasięgiem obejmuje 11 miejscowości skupionych w 6 sołectwach: Ustronie Morskie (Ustronie Morskie, Grąbnica, Wieniotowo), Sianożęty (Sianożęty, Bagicz, Olszyna), Gwizd (Gwizd), Kukinia, (Kukinia), Kukinka (Kukinka, Malechowo), Rusowo (Rusowo). Pod względem rozwoju gospodarczego obserwuje się zróżnicowanie poziomu w poszczególnych miejscowościach. W części północnej dominującymi funkcjami są: funkcja mieszkaniowo – usługowa, w tym usługi publiczne, usługi turystyki i rekreacji. W oparciu o nie, obserwuje się dynamiczny rozwój miejscowości: Ustronie Morskie i Sianożęty. Centralna część gminy to przede wszystkim rolnicza przestrzeń produkcyjna oraz kompleksy leśne. W tej części zlokalizowane są również dwa zakłady przetwórstwa rybnego. Na południu rolnictwo zostaje uzupełnione przez rozwijające się usługi związane z agroturystyką (Kukinia, Rusowo).
DLACZEGO USTRONIE MORSKIE?
Ustronie Morskie to mała, ale bardzo prężnie rozwijająca się wioska łącząca nowoczesność z tradycyjnymi wartościami. Jej niezaprzeczalnym plusem jest rozwój oferty dla klientów wybierających turystykę rodzinną: widoczne są inwestycje w atrakcje dla dzieci (wesołe miasteczko, sezonowe dmuchane place zabaw, liczne stoiska z zabawkami) oraz dla dorosłych (puby i smażalnie, strzeżone plaże, aquapark). Niestety od 2011 roku nie działa kino, które było sposobem na spędzanie czasu w okresie niesprzyjającej aury. Miejsca rozrywki umiejscowione są wzdłuż głównej ulicy i niejako wytyczają zasięg centrum kurortu. Obecnie rodziny, chcące uciec od tłoku nadmorskiego kurortu, które pragną postawić na aktywne spędzanie wolnego czasu z dziećmi, mają ograniczone możliwości, bo Ustronie nie dysponuje odpowiednim zapleczem turystycznym w tym kierunku. Stąd zrodził się pomysł ścieżek dydaktycznych na terenie gminy Ustronie Morskie oraz sąsiadujących. Działania te korzystają z istniejących atrakcji historycznych, przyrodniczych i architektonicznych znajdujących się w okolicy, a także z tego, co Ustronie oferuje od dawna – licznych wypożyczalni rowerów. Założeniem projektu jest stworzenie tras turystycznych urozmaicających pobyt rodzicom jak i dzieciom. Pomysł zaprojektowania takich ścieżek zrodził się podczas odbywania praktyk studenckich na polu namiotowo-kempingowym „Pod brzozami”, mieszczącym się w centrum Ustronia Morskiego.
HISTORIA USTRONIA MORSKIEGO
Ustronie Morskie powstało w XIII wieku jako efekt niemieckiej kolonizacji ziem słowiańskich przez biskupów pomorskich. Jego pierwotna nazwa brzmiała Henkenhagen i była nazwą patronimiczną (złożoną z nazwy osobowej Henneke i niemieckiego słowa Hagen oznaczającego osadę). Do XIX wieku miejscowość miała charakter rolniczo-rybacki, natomiast od XIX wieku, dzięki postępowi w dziedzinie medycyny i lecznictwie balneologicznym, nastąpił rozkwit miejscowości Zachodniego Wybrzeża, w tym także Ustronia. W 1899 utworzono linię kolejową łączącą Koszalin z Kołobrzegiem, co przyczyniło się do dalszego rozwoju miasteczka. Świadczą o tym zanotowane w księgach liczby przyjezdnych, w 1899 roku odnotowane 390 gości, a 6 lat później prawie 1200. Rok 1905 jest także datą połączenia trzech leżących koło siebie miejscowości, w jedną i utworzeniem gminy. W marcu 1945 roku nadmorski kurort zajęły wojska sowieckie. Obecność Polaków rozpoczęła się w Ustroniu Morskim 6 czerwca 1945 roku, od tego czasu systematycznie zwiększał się zakres usług, pozwalając miejscowości zajmować miejsce w czołówce najchętniej odwiedzanych kurortów nadmorskich.
USTRONIE MORSKIE OBECNIE
Na stronie internetowej gminy znajduje się opis jak władze planują rozwój swojej miejscowości i gminy. Poprzez hasło „Gmina Ustronie Morskie – oaza spokoju i relaksu na Wybrzeżu Bałtyckim” promuje czyste plaże, zielone pola, wiekowe lasy, które są gwarancją dobrego samopoczucia i niezapomnianych wrażeń. Ustronie Morskie to gmina ekologiczna. Tutaj morze szumi wyjątkowo przyjaźnie, piasek rozgrzewa terapeutycznie, a soczysta zieleń przynosi długotrwałe ukojenie i niesłabnące wspomnienia doskonałego wypoczynku. Tutaj spędzisz czas bezpiecznie, opalając się w pełnym słońcu na plażach wyróżnionych certyfikatem „Błękitnej Flagi”. Ustronie Morskie to najlepsze miejsce dla ekologicznej turystyki. Można tu rozpocząć wielką wyprawę rowerowym międzynarodowym szlakiem nadmorskim, lub wybrać obejrzeć jedne z najstarszych dębów w Polsce rosnących w Kołobrzeskim Lesie – 810- letniego Bolesława i 650-letniego Warcisława. Dla miłośników sportów wodnych mamy, oprócz morza, bogato wyposażone Centrum Sportowo – Rekreacyjne „Helios” z basenami, kortem i kręgielnią. Dobry humor ma tutaj certyfikat, ponieważ Ustronie Morskie jest Letnią Stolicą Satyry, Karykatury i Dobrego Humoru. Rokrocznie zjeżdżają tu najlepsi karykaturzyści, aby podczas Między- -narodowych Warsztatów Artystycznych „Morka” rozśmieszać każdego, kto odwiedzi Ustronie. Jeśli lubisz harmonię z odrobiną szaleństwa, nie możesz ominąć Ustronia Morskiego. „Gmina Ustronie Morskie – tutaj nie ma czasu na nudę, bez względu na pogodę.” Ten krótki tekst pokazuje jak wysoka jest samoocena gminy oraz jak wiele atrakcji jest w stanie zaproponować turystom. Lecz czy aby na pewno jest tak pięknie?
METODYKA
Autorki po przeanalizowaniu dostępnej literatury, przewodników turystycznych, prac magisterskich oraz map turystycznych dostępnych dla obszaru gminy przystąpiły do inwentaryzacji obecnych atrakcji. Uznały za konieczne dodanie równie wartościowych historycznie miejsc, np. cmentarz ewangelicki. Podczas prac kameralnych powstały trzy trasy. Rzeczywiste odległości oraz czas przejazdu mierzono przy pomocy licznika rowerowego. Aby ścieżka przyrodnicza pełniła swoje funkcje edukacyjne, musi zostać zorganizowana w odpowiedni sposób. Istotne jest stworzenie mapy oraz jej oznaczenie w terenie. Liczne dyskusje posłużyły do określenia projektu tablic z najważniejszymi informacjami dotyczącymi przyrody i historii miejsc. Zaprojektowano bajkową postać zwaną „Ludkiem” – przewodnika po trasie, którego zadanie to zainteresowanie dzieci opowieścią. Stworzono zestaw pytań, z odpowiedzią znajdującą się na kolejnej planszy oraz krótkie ciekawostki.
TRASA PIERWSZA
Ścieżka pierwsza jest trasą pieszo-rowerową, przy czym odcinek dla spacerowiczów jest łatwy, a odcinek dla rowerzystów uznano za średnio trudny. Rozpocznie się w jednym z bardziej rozpoznawalnych miejsc w Ustroniu Morskim – koło stadionu drużyny piłkarskiej „Astry” Ustronie Morskie. Tu powstanie pierwsza tablica, na której będzie można znaleźć mapę całej trasy z długością i czasem trwania poszczególnych odcinków, oraz ogólnym opisem atrakcji, które znajdują się po drodze. Druga tablica, usytuowana w lesie przy istniejących od 1954 roku stanowiskach Baterii Artylerii Stałej, będzie zawierała mapę obiektu wojskowego, jego krótką historię oraz opis przeznaczenia. Ze względu na zły stan techniczny stanowisk, zwiedzanie na chwilę obecną jest utrudnione i musiało by się odbywać pod czujnym nadzorem osób dorosłych. Przy malowniczej Czerwonej Rzeczce znajdzie miejsce tablica trzecia, w całości dedykowana właśnie rzece. Umieszczone zostaną na niej: opis parametrów fizycznych i chemicznych wody, mapa pokazującą przebieg od źródła do ujścia, oraz wyjaśnienie czym charakteryzuje się lejkowaty typ ujścia i dlaczego w tym wypadku jest on tak wyjątkowy. Jest to doskonały przykład procesów transportu i uchodzenia rzeki do morza w mikroskali obserwowany z mostu wybudowanego nad rzeką. Dodatkową informacją wzbogacającą informacje o cieku wodnym stanowić będzie pytanie: ‚Skąd pochodzi czerwonawy odcień wody?’, na które odpowiedź znajdzie się na kolejnej tablicy. W tym miejscu turyści wybierający opcją dla pieszych, udawali by się w drogę powrotną do Ustronia, dla urozmaicenia plażą, wzdłuż morza. Przy pierwszych schodach na alejkę nadmorską, stanęła by czwarta tablica, opisująca plażę: zasady ogólne zachowywania się, co jest zabronione oraz opisująca strefę ochrony wydm morskich. W opcji rowerowej z czwartą tablicą będzie można zapoznać się w lesie, ciągnącym się na trasie od Czerwonej Rzeczki do latarni morskiej w Gąskach. Na tej tablicy znajdą się informacje dotyczące flory i fauny lasu, oraz sposobu w jaki należy się zachowywać, aby nie niszczyć i nie szkodzić domowi dzikich zwierząt. Ostatnim miejscem postoju dla rowerzystów jest latarnia. W związku z faktem, że na miejscu znajduje się kilka istniejących tablic i banerów dotyczących latarni oraz innych tego typu obiektów w Polsce, tablica naszej ścieżki będzie dedykowana charakterystycznym i ciekawym latarniom morskim całego świata, stanowiąca jedynie uzupełnienie wiedzy. Tu również nastąpi pożegnanie z turystami, którzy korzystali ze ścieżki i wskazanie im tej samej trasy powrotnej.
TRASA DRUGA
Druga ścieżka to wyzwanie dla rowerzystów ocenione jako trudne, z dwóch powodów: długości trasy i specyfiki terenu. Również tu początek będzie miał miejsce w charakterystycznym punkcie Ustronia Morskiego, tym razem na zatoczce koło kościoła pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego, gdzie znajdzie się pierwsza tablica, z opisem odcinków trasy podzielonych ze względu na czasy i odległości, atrakcjami oraz mapą. Spod kościoła turyści zostaną skierowani na alejkę nadmorską, którą będą podążać przez najbliższe 5 km. Tablica druga stanie właśnie na tej trasie tuż za miejscowością Sianożęty, w miejscu, gdzie rozpoczyna się nowo wybudowana ścieżka rowerowo-piesza do Kołobrzegu. Na tej tablicy znajdzie się krótki opis miejscowości Sianożęty przyległej do Ustronia, oraz informacje dotyczące atrakcyjnej ścieżki, która jest odcinkiem ogólnopolskiej trasy rowerowej mającej docelowo prowadzić wzdłuż całego wybrzeża. Przylegający do ścieżki taras widokowy, będzie miejscem gdzie można znaleźć trzecią tablicę, dedykowaną w całości wydmom. Zostaną tu opisane zagrożenia oraz sposoby ochrony tej charakterystycznej formy ukształtowania terenu, oraz informacje, czego na wydmach robić absolutnie nie wolno. Poruszona również zostanie kwestia zanikania plaż na tym odcinku wybrzeża i formach przeciwdziałaniu temu zjawisku. Tablica czwarta stanie na lotnisku, niedaleko zjazdu ze ścieżki, którą wcześniej prowadziła trasa. Lotnisko Bagicz, które w 1992 roku opuścili ostatni żołnierze rosyjscy, obecnie jest miejscem działalności Aeroklubu Bałtyckiego. To istotny i bardzo ciekawy przystanek na trasie, który z pewnością zainteresuje zarówno starszych jak i młodszych uczestników wycieczki. Lotnisko w Bagiczu jest warte odwiedzenia, gdyż niecodziennie można zobaczyć byłą bazę lotniczą III Rzeszy i wkomponowaną w nią radziecką bazę z okresu zimnej wojny. Dalej trasa wiedzie dookoła lotniska i prowadzi do Bagicza – niewielkiej miejscowości leżącej przy drodze krajowej nr 11. Tablica piąta będzie opisywała ewangelicki cmentarz, który był czynny na przełomie XIX i XX wieku, i znajduje się właśnie w tej miejscowości. Po przekroczeniu drogi krajowej, tuż przy nieczynnym dworcu kolejowym w Bagiczu, rozpocznie się etap trasy wiodący śladami istniejącej ścieżki przyrodniczej do najstarszych dębów w Polsce rozpoczęty tablicą szóstą. Wykorzystać tu można już istniejącą infrastrukturę, zarówno przy przystankach opisujących dęby: najstarszego w Polsce Bolesława (tablica siódma) i jednego ze starszych – Warcisława (tablica ósma), jak i przy omawianiu flory i fauny lasu (tablica dziewiąta). Trzeba zaznaczyć, że właśnie odcinek trasy na terenie Lasu Kołobrzeskiego wpłynął na stopień trudności całej wycieczki, ale jest to również piękny i bardzo pouczający etap. Po wyjeździe z lasu dla turystów przygotowany będzie jeszcze jeden, ostatni przystanek na terenie miejscowości Kukinia, z której są widoczne wiatraki wykorzystywane w pozyskiwaniu energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Tablica dziesiąta będzie poświęcona właśnie energii wiatrowej, wiatrakom, ich parametrom oraz znaczeniu energii odnawialnej dla produkcji prądu w Polsce, oraz szczególnym zaznaczeniu województwa zachodniopomorskiego. Będzie to ostatnie miejsce postoju na planowanej trasie, będące zarówno pożegnaniem ze ścieżką dydaktyczną, skąd po przejechaniu około 6 km rowerzyści dojadą do centrum Ustronia Morskiego. Łączna długość tras to 46,5 km z czego trasa Ustronie Morskie – Czerwona Rzeczka -Ustronie Morskie to odległość 4,5 km, Ustronie Morskie – latarnia Gąski – Ustronie Morskie ma długość 17 km i trasa Ustronie Morskie – lotnisko Bagicz – najstarsze w Polsce dęby – Kukinia – Ustronie Morskie wynosi 25 km. Poniżej przedstawiono mapę wykonaną na podstawie mapy turystycznej ‚Ustronie Morskie’ w skali 1:25 000.
PROBLEMY I WĄTPLIWOŚCI
Jednym z problemów przy tworzeniu ścieżki pieszo-rowerowej będzie konieczność porozumienia się władz Ustronia Morskiego z władzami innych gmin, przez których tereny wiedzie trasa: gminą Będzino oraz gminą Mielno. Aby móc stawiać na ich terenie tablice, konieczne jest zawarcie porozumienia, które obiektywnie rzecz biorąc będzie korzystne nie tylko dla Ustronia, ale i pozostałych gmin. Kolejną istotną kwestią jest poprawa bezpieczeństwa na stanowiskach artyleryjskich tak, aby nie stwarzały one zagrożenia podczas ich zwiedzania. Na obecną chwilę wygląda to na tyle fatalnie, że jest odstraszające do odwiedzania nie tylko dla dzieci ale i dorosłych: wykruszone stopnie, brak barierek, zanieczyszczenia, niestabilna nawierzchnia . BAS to niewątpliwa atrakcja turystyczna, ale trzeba pewnego nakładu środków, aby uczynić ją bezpieczną, jednocześnie nie zatracając jej walorów historycznych i militarnych. Jako problem, a raczej niedogodność, można uznawać konieczność powrotu rowerzystów wybierających się na wycieczkę tą samą trasą, którą dotarli do latarni. Niestety nie ma innej opcji powrotu – w alternatywie jest tylko droga krajowa nr 11, która ze względu na natężenie ruchu nie nadaje się do przejazdu dla dzieci. Na obronę należy dodać, że rowerowa trasa z Ustronia do Gąsek jest bardzo atrakcyjna, więc dwukrotna podróż nią powinna należeć do przyjemności. Trasa rowerowa będzie również wymagała porozumienia się pomiędzy gminami Ustronie Morskie i Kołobrzeg. Dużo do życzenia pozostawia istniejąca ścieżka edukacyjna stworzona przez Nadleśnictwo Kołobrzeg, jest źle oznaczona i na jej trasie napotyka się odcinki, które wymagają zejścia z roweru i przeprowadzenia go przez rozjeżdżoną i błotnistą drogę. Przejazd boczną drogą lotniska Bagicz wymaga zachowania szczególnej ostrożności oraz przestrzegania zakazu wejścia na płytę lotniska. Zwiedzanie hangarów nie należy do bezpiecznych z powodu pozostawianych licznie szklanych butelek i zarośniętych krzakami obejść.
PODSUMOWANIE
Efektem końcowym jest cyfrowa mapa ścieżek dydaktycznych. Proponowane ścieżki dydaktyczne na terenie gminy Ustronie Morskie są w fazie przygotowań, gdyż część projektów tablic nie została jeszcze zrealizowana. Problemy o jakich wspomniano nie zależą od samych autorek. Gmina jest miejscem stworzonym do krótkich wycieczek. Nawiązano kontakt z gminą w celu zrealizowania projektu i jeśli tylko gmina wykaże zainteresowanie autorki dołożą wszelkich starań, ale wdrożyć ścieżki dydaktyczne.
Autorki dziękują kierownikowi Biblioteki Publicznej w Ustroniu Morskim, Pani Halinie Grajek za udostępnienie bogatego księgozbioru, poświęcony czas i cenne uwagi.
Karolina M. Trąbka
Olga M. Grajek
Fragmenty artykułu z pokonferencyjnej publikacji „Turystyczne, rekreacyjne, geograficzne i społeczne aspekty kształtowania przestrzeni” (UMCS w Lublinie)
Najnowsze komentarze